گل و مرغ سبکی در نگارگری ایرانی است.

گل و مرغ نماد موهبت الهی و تجلی ظریف و لطیف آفریدگار است. گفتگوی عاشقانه گل و مرغ نیز به تسبیح‌گویی خداوند و ذکر حق تشبیه می‌شود. گل مقام معشوق را دارد و پرنده (مرغ)، عاشق. در نگارگری گل و مرغ ایجاد هارمونی بین عناصر نقاشی بسیار ظریف است. لازم نیست حتما پرنده نیز در اثر ترسیم شود اما در صورت حضور به حالت انتظار صبورانه برای شکوفایی گل و عشقبازی با او است. پرنده گاه با اوج‌گیری و حالت سرمستی ، خود را از عالم ماده جدا کرده و حالت صعود به سوی عالم غیرمادی دارد.

رنگ‌آمیزی نقش‌های گل و مرغ و به طور کلی نگارگری ایرانی واقع‌گرا نیست و نقاش در انتخاب رنگ‌ها کمابیش آزادی عمل دارد.

تاریخچه

از نظر تاریخی ترکیب گیاهان و پرندگان از زمان دور شدن ترسیم گیاهان به طرح‌های هندسی آغاز شد. زیرا گل‌ها و گیاهان با بافت حلقه‌ای و پر خم و پیچ خود می‌توانند طرح‌های هندسی را بپذیرند اما پرندگان با نرمی اندام‌هایشان به طرح‌های غیرهندسی نیاز دارند.

آثار گل و مرغ از دوران سلجوقیان، صفویه و قاجار وجود دارند که تفاوت‌هایی با هم دارند اما روند تغییرات آنها در طول زمان کند بوده است. در اواخر دوران صفویه پرندگان با دقت زیادی کشیده می‌شدند و پس از آن تغییر شگرفی در این هنر دیده نمی‌شود. در شیوه اجرا تفاوت‌هایی وجود دارد برای مثال در مکتب شیراز گلبرگ‌ها پُرتر هستند و در روش‌های دیگری کاملا نازک و اندک هستند.